„Pierwsza biografia, która w pełni oddaje niezwykłą złożoność postaci Oppenheimera. Góruje jak Everest nad stosami książek o projekcie bomby i Oppenheimerze, i jest osiągnięciem, którego prawdopodobnie nikt nie prześcignie ani któremu nikt nie dorówna” – w taki sposób „Boston Globe” rekomendował amerykańskim czytelnikom książkę, która właśnie trafia do rąk polskich czytelników dzięki Wydawnictwu Replika.
Jest to pierwsza pełna biografia J. Roberta Oppenheimera, błyskotliwego i charyzmatycznego fizyka. Dzięki jego pracy Ameryka w czasie wojny posiadła przerażającą tajemnicę „słonecznego ognia”. Po ataku atomowym na Hiroszimę Oppenheimer został najsławniejszym uczonym swego pokolenia, uosobieniem współczesnego człowieka stojącego wobec konsekwencji postępu naukowego.
Oppenheimer był autorem radykalnej propozycji, by materiały rozszczepialne podlegały kontroli międzynarodowej – idea ta i dziś nie straciła na aktualności. Sprzeciwiał się pracom nad bombą wodorową i krytykował plany Amerykańskich Sił Powietrznych chcących stoczyć apokaliptyczną wojnę jądrową (obecnie prawie nikt już nie pamięta o histerii z początku lat 50. XX wieku).
Idee Oppenheimera były przekleństwem dla potężnych rzeczników zbrojeń nuklearnych. W rezultacie przewodniczący Komisji do Spraw Energii Atomowej Lewis Strauss, zwolennik budowy superbomby Edward Teller oraz dyrektor FBI J. Edgar Hoover spiskowali za kulisami, by przekonać władze, że Oppenheimerowi nie można powierzać atomowych tajemnic Ameryki.
W książce „Oppenheimer. Triumf i tragedia ojca bomby atomowej” barwnie i szczegółowo opisano życie Oppenheimera i jego czasy. Biografię bardzo szeroko udokumentowano, opierając ją na tysiącach zapisów i listów pochodzących z archiwów amerykańskich i zagranicznych, na bogatych kartotekach FBI i na wspomnieniach blisko setki przyjaciół, krewnych i kolegów Oppenheimera.
Bohaterowi towarzyszymy od chwili, gdy na przełomie wieków rozpoczyna edukację w Szkole Kultury Etycznej w Nowym Jorku, na uniwersytetach Harvard i Cambridge, gdzie przeżywa chwile załamania, w Niemczech, gdzie pod kierownictwem najlepszych teoretyków światowych studiuje fizykę kwantową, i w kalifornijskim Berkeley, gdzie w latach 30. tworzy najlepszą amerykańską szkołę fizyki teoretycznej i głęboko zaangażuje się w działalność na rzecz sprawiedliwości społecznej. Poznaje tam zwolenników, wśród których nie brakuje komunistów. Spotkamy go w Los Alamos, w stanie Nowy Meksyk, i zobaczymy, jak zamienia pewne ponure miejsce w najważniejsze na świecie laboratorium badań nad bronią jądrową – i jak sam doznaje przemiany. W końcu trafimy wraz z nim do Instytutu Badań Zaawansowanych w Princeton, którym kierował w latach 1947-1966.
Jego biografia jest jednocześnie barwną opowieścią o Ameryce połowy poprzedniego wieku, a także nowym i fascynującym obrazem błyskotliwego, ambitnego, złożonego i niepozbawionego wad człowieka powiązanego z najważniejszymi wydarzeniami swoich czasów – wielkim kryzysem, II wojną światową i zimną wojną. Książka ta jest nie tylko biografią, ale i próbą zrozumienia przeszłości oraz tego, jak bardzo wpływa ona na wybory, których dokonuje człowiek.
Książka stała się punktem wyjścia do produkcji filmu „Oppenheimer” w reżyserii Christophera Nolana, którego premiera została zaplanowana na 21 lipca br. Nolan jest również autorem scenariusza. W rolę Roberta Oppenheimera wcielił się Cillian Murphy. Jest to szósty wspólny film aktora i reżysera, ale pierwszy, w którym Murphy zagrał główną rolę. Według „The Hollywood Reporter” casting był tak tajny, że niektórzy aktorzy nie wiedzieli, jaką postać będą grać, dopóki nie zgodzili się wystąpić. Obok Cilliana Murphy’ego w filmie pojawią się: Emily Blunt, Matt Damon, Robert Downey Jr., Florence Pugh, Gary Oldman, a więc plejada znakomitych artystów kina.
A jeśli ktoś zadaje sobie pytanie, co najpierw zrobić – przeczytać książkę, czy obejrzeć film – odpowiadamy z pełnym przekonaniem: lektura stanie się dobrym punktem do oceny, na ile obraz literacki i filmowy nietuzinkowego bohatera są z sobą zgodne.
Martin Jay Sherwin i Kay Bird: „Oppenheimer. Triumf i tragedia ojca bomby atomowej”. Przekład: Janusz Błaszczyk. Wydawnictwo Replika, Poznań 2023
