Kwas acetylosalicylowy jest jednym z najczęściej zalecanych przez lekarzy i farmaceutów leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Aspiryna jest znana ze swoich właściwości przeciwgorączkowych, przeciwzapalnych i nasercowych. Badania naukowców z Oxfordu udowadniają, że kwas acetylosalicylowy może również chronić przed nowotworami.
Właściwości kwasu acetylosalicylowego są znane od zarania dziejów. Pisemnym dowodem na znajomość zastosowania kory wierzby, która zawiera ów kwas, są egipskie papirusy z ok. 1550 r. p.n.e. Zalecał jej używanie także ojciec medycyny – Hipokrates. Aspiryna była pierwszym lekiem, uzyskanym w sposób syntetyczny, a jej syntezę uważa się za początek przemysłu farmaceutycznego. Jakie właściwości ma popularna polopiryna czy aspiryna?
Przeciwzapalne i przeciwbólowe
Proces zapalny jest biologiczną odpowiedzią tkanek na bodźce fizyczne, chemiczne i biologiczne. Mogą one pochodzi
z zewnątrz, jak również mogą być endogenne. Wewnętrznym bodźcem do powstania stanu zapalnego mogą być zawały, zatory czy zaburzenia regulacji nerwowej. Stanowi zapalnemu towarzyszą często bóle, spowodowane nagromadzaniem się w tkankach cyklicznego AMP oraz uwrażliwieniem obwodowych receptorów bólowych. Zdolność do modyfikacji wrażliwości receptorów bólowych mają związki, które nazywane są prostaglandynami, zwiększające podatność receptorów na działanie bólotwórcze histaminy, serotoniny czy bradykininy.
Kwas acetylosalicylowy nieodwracalnie hamuje działanie enzymów , które biorą udział w syntezie prostaglandyn. Enzymami tymi są cyklooksygenazy (COX1 i COX2), które pod wpływem aspiryny są acylowane przy resztach seryny. Enzym, który ma zmienioną strukturę, nie może funkcjonować poprawnie, zatem acylacja cyklooksygenaz powoduje zahamowanie uwrażliwiania receptorów bólowych. Dla pacjenta inaktywacja COX1 i COX2 oznacza po prostu ulgę od bólu.
Przeciwgorączkowe
Stanowi zapalnemu, oprócz bólu, towarzyszy często także podwyższenie temperatury ciała. Kwas acetylosalicylowy, oprócz właściwości przeciwzapalnych i przeciwbólowych, wykazuje również właściwości przeciwgorączkowe. Wynikają one z depresyjnego wpływu aspiryny na ośrodki termoregulacji, zlokalizowane w podwzgórzu. Co ciekawe, wpływ ten dotyczy wyłącznie podwyższonej temperatury, przy normalnej temperaturze kwas acetylosalicylowy nie wykazuje takich właściwości.
Nasercowe
Tromboksan jest związkiem, który powoduje agregację płytek krwi i skurcz naczyń krwionośnych. Podobnie jak prostaglandyny powstaje z kwasu arachidonowego w wyniku działania między innymi cyklooksygenaz (COX1 i COX2).
Kwas acetylosalicylowy hamuje syntezę tromboksanu, co wykorzystywane jest w profilaktyce zawału mięśnia sercowego i zakrzepów. Aspiryna nie pozwala na agregację trombocytów. W tym celu stosuje się dawki o wiele mniejsze niż te, służące do uśmierzania bólu czy stanu zapalnego. Ze względu na konieczność długotrwałego stosowania kwasu acetylosalicylowego przy profilaktyce zawałów oraz ze względu na drażniące działanie na błonę śluzową żołądka, podaje się go w formie mikrokapsułek dojelitowych.
Przeciwnowotworowe?
Badania pod kierownictwem profesora Petera Rothwella z Oksfordu udowadniają, że niskie dawki aspiryny ograniczają o 20-30% częstość występowania wielu powszechnych nowotworów. Potwierdzono, że aspiryna zmniejsza liczbę zachorowań na raka jelita grubego. Poza tym wykazano, że wpływając na nowotwory przełyku, trzustki, żołądka, płuc, a prawdopodobnie również mózgu, kwas acetylosalicylowy obniża ogólny wskaźnik zgonów spowodowanych nowotworami.
Naukowcy przeanalizowali wyniki kilku badań dotyczących efektów stosowania aspiryny (z obowiązkowym losowaniem do grup badawczej i kontrolnej). Mimo że badania te dotyczyły głównie zmniejszania ryzyka zawału serca, ich autorzy zbierali również dane dotyczące zgonów z powodu nowotworów.
Optymalną dawką dzienną kwasu acetylosalicylowego, która przeciwdziała rozwojowi raka, jest 75mg stosowane przez przynajmniej 5 lat. Zauważono, że korzyści z przyjmowania aspiryny są tym lepsze, im dłużej była ona stosowana. Oczywiście aspiryna powinna być przyjmowana dojelitowo, aby ograniczyć ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego.
