Te żółte kwiaty i charakterystyczne liście zna każdy. Niewiele osób zdaje sobie jednak sprawę, że mniszek lekarski nie bez powodu w drugim członie swej nazwy odwołuje się do medycyny. Lista problemów, w których ta niepozorna roślina może pomóc, jest długa.
Mniszek lekarski jest byliną z rodziny astrowatych. Czasami mylony jest z mleczem, od którego różni się tym, że mniszek na jednej łodydze ma tylko jeden kwiat, zaś mlecz na jednej łodydze może mieć wiele kwiatów.
Kwiaty mniszka są jedną z pierwszych ozdób wiosennych trawników i zaś jego młode liście – ulubionym przysmakiem królików i drobiu. Sałatka z młodych liści, prawie pozbawionych mlecznego i gorzkiego soku, polanych sosem winegret z dodatkiem jajka, jest francuską specjalnością.
Dlaczego warto sięgać po mlecz w kuchni, jak robią to Francuzi? Pobudza on bowiem żołądek do wytwarzania większej ilości soków trawiennych, wzmaga apetyt, pomaga przy osłabieniu wiosennym. Działa też korzystnie na wątrobę – można jeść liście mniszka lub pić koktajle z nim, aby pobudzić produkcję żółci oraz ochronić ten narząd przed toksycznym działaniem niektórych leków, na przykład antybiotyków. Mniszek ma też działanie moczopędne, dzięki czemu chroni przed kamicami moczowymi (fosforanowymi i szczawianowymi).
Co ciekawe, mniszkiem lekarskim powinni zainteresować się też działkowicze. Wyciąg wodny ze zmiażdżonego ziela mniszka służy do zwalczania mszyc i innych pasożytów w ogrodzie. Środek przygotowuje się poprzez zalanie czterdziestu-pięćdziesięciu dekagramów ziela wiadrem wody – po kilku godzinach należy mieszaninę przesączyć. Można nią spryskiwać rośliny ozdobne.
Surowiec kosmetyczny
W medycynie ludowej mniszek lekarski jest surowcem kosmetycznym, łagodzącym stany zapalne skóry, wybielającym przebarwienia, działającym kojąco na cerę trądzikową oraz przeciwłupieżowym i przeciwłojotokowym. Mycie włosów płukanką z mniszka lekarskiego powoduje, że nabierają one delikatnego, miodowego odcienia.
Mniszek lekarski zawiera witaminy A, C , E oraz magnez, poprawiające stan skóry, przyspieszające gojenie się ran, zmniejszające widoczność zmian potrądzikowych. Oprócz nich ziele jest źródłem witaminy K, biorącej udział w prawidłowym krzepnięciu krwi oraz witamin z grupy B, które wspomagają pracę układu nerwowego i wątroby.
Zawarte w mniszku garbniki działają przeciwzapalnie, przeciwświądowo i bakteriobójczo. Triterpeny, obecne w surowcu, mogą obniżać poziom cholesterolu, działać przeciwbólowo, przeciwwirusowo i przeciwgrzybiczo.
Materiałem zapasowym mniszka jest inulina, która stosowana jest w dietetyce jako środek wspomagający odchudzanie. Oprócz wymienionych wyżej składników, ziele zawiera potas, magnez, krzem, żelazo, flawonoidy i różne kwasy polifenolowe, w tym kwas chlorogenowy i kawowy.
Domowe preparaty
W warunkach domowych z powodzeniem można przygotować preparaty kosmetyczne z mniszka lekarskiego. Należy przy tym jednak pamiętać, aby nie zbierać rośliny z terenów przydrożnych, narażonych na ekspozycję na metale ciężkie.
Maseczkę z mniszka lekarskiego można przygotować zarówno z liści, jak i kwiatów. Niewielką ilość świeżych liści należy posiekać, zalać niewielką ilością wody, doprowadzić do wrzenia, poczekać aż ostygnie i nakładać na twarz na dwadzieścia minut. Można też garść kwiatów zmiksować ze szklanką tłustej śmietany lub jogurtu greckiego, a taką mieszankę pozostawić na skórze na pół godziny.
Tonik otrzymuje się poprzez zalanie garści kwiatów szklanką wody, gotowanie tej mieszanki przez piętnaście-dwadzieścia minut, ostudzenie i przesączenie. Preparat należy przechowywać w lodówce, w której może stać maksymalnie kilka dni. Aby zrobić płukankę do włosów, należy przygotowany wcześniej tonik zalać połową szklanki aloesu i zamieszać. Taką mieszanką polewa się włosy i wmasowuje się ją w skórę głowy.
