Dla większości turystów i wczasowiczów przyjeżdżających na Środkowe Pomorze koleją, Koszalin jest zaledwie stacją przesiadkową. Stąd autobusami i busami ruszają do Mielna, Sarbinowa, Łazów. W tym roku przyjezdnych wita rozbiórka dworca kolejowego. W przyszłym roku zastaną oni zapewne widok prac budowlanych przy wznoszeniu nowego. Nie chcielibyśmy, żeby nasze miasto kojarzyło się Państwu jedynie z niedogodnościami. Dlatego podsuwamy garść informacji na temat Koszalina, licząc po cichu na to, że kiedy już zmęczy Państwa plaża albo odwrotnie – pogoda będzie mało plażowa, zechcą Państwo odwiedzić Koszalin i poznać jego klimat.
Koszalin nie może poszczycić się dużą liczbą zabytków. Zacząć trzeba by od katedry (ulica Zwycięstwa). Kościół farny w Koszalinie, w średniowieczu pozostający pod opieką bractw cechowych, od momentu budowy do dziś jest centralnym kościołem miasta. Jego obecny wygląd niewiele odbiega od pierwowzoru. Zbudowany został w pierwszej połowie XIV wieku. Do 1534 roku był świątynią katolicką, aby potem przez ponad 400 lat służyć protestantom. W 1972 roku, w momencie powstania diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, dotychczasowy kościół parafialny podniesiony został do rangi katedry.
Jakieś 200 metrów od katedry, przy ulicy Bogusława II, znajduje się XIV-wieczna kamieniczka, służąca obecnie za siedzibę Urzędu Stanu Cywilnego. Idąc w głąb tej ulicy, dotrzemy do resztek murów miejskich, które są de facto rekonstrukcją, bo były wielokrotnie wzmacniane i uzupełniane, więc niewiele już w nich cegieł średniowiecznych. Najdłuższy fragment murów stanowi obrzeże zabytkowego Parku Książąt Pomorskich, o którym powiemy kilka zdań osobno.
Żeby zatopić się w zieleni parku, trzeba przekroczyć ulicę Młyńską, której nazwa pochodzenie ma jednoznaczne. Śladów dawnych młynów jednak nie znajdziemy poza jednym, do którego w końcówce XIX wieku dobudowano dom młynarza. Obecny kształt budynku jest więc dość nowy, chociaż pierwszy młyn wodny powstał w tym miejscu w 1266 roku i przetrwał do wielkiego pożaru miasta w 1601 roku. Do XIX wieku obiekt wielokrotnie rozbudowywano i modernizowano. Obecnie jest on siedzibą Muzeum w Koszalinie.
Muzeum latem czeka na zwiedzających od wtorku do niedzieli w godzinach 10.00-17.00. Proponuje kilka ekspozycji stałych odnoszących się do dziejów miasta i Pomorza, zbiór monet i medali oraz sztuki dawnej (od baroku do secesji). Od kilku lat Muzeum ma drugą placówkę w postaci Zagrody Jamneńskiej (ul. Jamneńska 24; zagrodajamno.pl).
Jest to skansen wyjątkowego zjawiska kulturowego, jakim była kultura jamneńska. W dwóch nadjeziornych wsiach (Jamno i Łabusz), niczym w tyglu, wymieszały się zwyczaje miejscowe i przynoszone przez osadników napływających z głębi dzisiejszych Niemiec oraz Holandii. Ponieważ przez wieki wsie te były od lądu dostępne suchą nogą tylko w krótkim okresie letnim albo podczas mroźnych zim, a mieszkańcy zawierali małżeństwa tylko w obrębie zamkniętej społeczności, wytworzyło się mikro środowisko o wielu oryginalnych cechach demonstrujących się w stroju, zdobnictwie i obyczajach. Powstanie Zagrody było właściwie ostatnią szansą na ocalenie resztek śladów wspólnoty, której istnienie przerwały wydarzenia 1945 roku i masowe przesiedlenia za Odrę ludności niemieckiej wynikające z decyzji mocarstw koalicji antyhitlerowskiej.
Zagroda jest przykładem typowej dla Jamna architektury XIX w. Na jej terenie znajduje się zrekonstruowana kmieca chałupa, w której przedstawiono najbardziej charakterystyczne wytwory kultury materialnej dawnych jamneńczyków. Natomiast w nowoczesnej stodole odbywają się warsztaty, spotkania oraz różnorodne imprezy kulturalne. Tu również mieści się biuro Działu Etnografii Muzeum w Koszalinie
Przedwojenny Koszalin był 25-tysięcznym miastem, głównie urzędników i żołnierzy. Już wtedy nie mógł się poszczycić wieloma zabytkami architektury, gdyż na przestrzeni dziejów prześladowały go powtarzające się katastrofalne pożary. Współczesny brak starej zabudowy jest zaś głównie skutkiem II wojny światowej. Nie walk o miasto, lecz potrzeb radzieckiej propagandy: w kilka dni po zajęciu przez Armię Czerwoną, na potrzeby kroniki frontowej, wtedy jeszcze niezbyt zniszczone śródmieście podpalono, by upozorować sceny zdobywania kolejnego punktu niemieckiego oporu. Spłonęło całe centrum, a w nim wartościowe historyczne obiekty. Odbudowywane przez polskich mieszkańców miasto nie odzyskało pierwotnej spójności architektonicznej.
Największym obszarowo zabytkiem Koszalina jest wspomniany już Park Książąt Pomorskich. Źródła podają, że założenie parkowe pochodzi z początków XIX wieku. W rzeczywistości najstarsza jego część jest pozostałością parku powstałego za panowania Bogusława X (wiek XV/XVI). Znajdują się w nim liczne pomniki przyrody, w tym trzystuletni klon jawor, nazywany Drzewem Czarownic. Rosną tu rzadko spotykane w Polsce gatunki drzew i krzewów, np. orzech czarny, czy wierzba babilońska. Przez park przepływa urocza rzeczka Dzierżęcinka, która zasila wodą parkowy staw, a uchodzi do jeziora Jamno.
Koszalin może się pochwalić najnowocześniejszym obecnie amfiteatrem w Polsce. Jego widownia mieści 4300 widzów. Jeśli nawet nie trafimy na jakiś koncert, warto obiekt obejrzeć – szczególnie ze względu na jego dach. Wyrafinowana konstrukcja powstała w roku 1973 według projektu prof. Jana Filipkowskiego i weszła do podręczników architektury. Amfiteatr znajduje się w centrum Parku Książąt Pomorskich. Niewiele dalej zobaczymy inny ciekawy obiekt – nowoczesną siedzibę Filharmonii Koszalińskiej. Działa w niej sympatyczna kawiarenka.
Warto zajrzeć nad zalew miejski w Koszalinie znajdujący się przy ulicy Paderewskiego. Znajduje się tam strzeżone kąpielisko, a także liczne urządzenia służące zabawom dzieci. To ulubione miejsce wypoczynku koszalinian.
Znad Wodnej Doliny bardzo blisko do największej galerii handlowej w mieście, czyli CH Forum Koszalin. Znajdują się w niej sklepy wszelkich branż, w tym supermarket spożywczy oraz punkty gastronomiczne, centrum fitness, wieloekranowe kino. Rozbudowana dopiero co druga galeria handlowa (Galeria EMKA) znajduje się w północnej części miasta i również chętnie jest odwiedzana latem przez turystów.
Z kolei Park Wodny Koszalin zapewnia przez cały rok atrakcje gościom w każdym wieku. W strefie rekreacyjnej czeka sześć basenów, w tym dwa zewnętrzne. W części wewnętrznej znajdują się: basen pływacki, basen do nauki pływania, basenik dla dzieci, rwąca rzeka, sztuczna fala, zjeżdżalnia „Balon”, wodospady rurowe, gejzery powietrzne, misy jacuzzi i masażery ścienne. Na klientów potrzebujących mocniejszych wrażeń czeka sześć wodnych zjeżdżalni.
Jeśli usłyszą Państwo nazwę Góra Chełmska, to będzie mowa o prawdziwym skarbie. Dzięki zalesionej polodowcowej morenie czołowej Koszalin z dumą nosi miano zielonego miasta. Korzystając z parkingu przy Parku Wodnym albo przy pobliskiej ulicy Rolnej, można wejść w obszar starego bukowego lasu, w którym wydzielono dziewięć oznakowanych według reguł PTTK szlaków pieszych, przy czym jeden z nich ma nawet stopień trudności na poziomie szlaku górskiego.
Dziesiątym szlakiem jest single track – atrakcja dla rowerzystów lubiących jazdę w nieco trudniejszym terenie. Składają się na nią wąskie, zazwyczaj jednokierunkowe, kręte ścieżki rowerowe, wijące się pomiędzy drzewami, z wyprofilowanymi zakrętami. Aby wybrać się na nową atrakcję, musimy dojechać w pobliże leśnego parkingu przy ul. Słupskiej – w tym miejscu zaczyna się również trasa biegowa „Leśna piątka”. Jednak musimy podkreślić, że to nie jest trasa dla każdego – potrzebny zdecydowanie jest rower górski z szerokimi oponami, które sprawdzają się przy podjazdach, no i sprawne hamulce. Uwaga – koniecznie należy jechać w kasku rowerowym!
Najwyższe wzgórze masywu Góry Chełmskiej to Krzyżanka, która ma wysokość 136,2 m n.p.m. Znajduje się na niej wieża widokowa o wysokości 31,5 metra, która dawniej służyła za latarnię morską. Wokół niej powstaje centrum pielgrzymkowe dla odwiedzających pobliskie Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej, ważny punkt na mapie tzw. turystyki sakralnej.
Koszalin szczyci się mianem miasta przyjaznego rowerzystom. Siatka ścieżek rowerowych pozwala dotrzeć na dwóch kołach wszędzie. Tak więc również dla gości może to być atrakcyjna opcja zapoznania się ze stolicą Środkowego Pomorza, tym bardziej że działa Koszaliński Rower Miejski, czyli wypożyczalnia dwuśladów z 14 stacjami (szczegóły: koszalinskirowermiejski.pl). Pomocna może okazać się aplikacja #rowerynaforum (rowerynaforum.pl), która nie tylko prowadzi po ścieżkach rowerowych w granicach Koszalina, ale zawiera w sobie również przewodnik dla rowerzystów po całej okolicy wraz z propozycjami tras wycieczek o różnym stopniu trudności.
