„Żeby umarło przede mną” w reżyserii Darii Kopiec to jeden z najlepszych spektakli, jakie
w ostatnich latach pojawiły się w na scenie Bałtyckiego Teatru Dramatycznego. Premiera
miała miejsce 19 września 2020 roku. Obecnie w ramach projektu Teatr Polska dramat
pokazywany jest w kilkunastu miejscowościach w Polsce i bierze udział w prestiżowym
Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.
„Żeby umarło przede mną” to spektakl na motywach książkowego reportażu Jacka Hołuba, składający się z dziesięciu opowiadań-świadectw matek dzieci z niepełnosprawnością. Na język sceny przełożyła go Martyna Lechman. O inspiracji książką Daria Kopiec na łamach „Prestiżu” mówiła: „W pierwszym momencie wzbudziła we mnie złość i wiele innych, czasem przeciwstawnych emocji. Jestem tą częścią społeczeństwa, która nie umie sobie poradzić z tematem niepełnosprawności. (…) Myślę, że wiele osób dzieli ze mną podobne emocje, ucieka od tego tematu, bo się go obawia. Tym bardziej uznałam, że warto go podjąć, mimo że jest trudny. (…) W spektaklu pojawia się między innymi wątek izolacji, trudów administracyjnych, niezrozumienia, społecznego wykluczenia, napięć jakie rosną pomiędzy członkami rodziny. O samej chorobie jest również dużo, jednak w spektaklu skupiamy się na doświadczeniu jednej z bohaterek książki, przyglądając się jej rodzicielskiej i kobiecej perspektywie.”
Spektakl zachwycił koszalińskich widzów. Doceniło go też środowisko teatralne: zajął zaszczytne miejsce w finałowej dwunastce 27. edycji Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej, organizowanego przez Instytut Teatralny, Ministerstwo Kultury Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz e-teatr.pl. Ma on za zadanie popularyzowanie współczesnego dramatu polskiego, dramatopisarzy, wspomaganie teatrów i wyławianie pereł z owych afiszy. – Udział w konkursie ma ogromne znaczenie – podkreśla Tomasz Ogonowski, dramaturg BTD. – Dla polskiego teatru to konkurs wiodący, od wielu lat ma najwyższą rangę. Zwycięstwo jest prestiżowe, ale nawet nominacja czy dojście do ścisłego finału jest niezwykłym wyróżnieniem.
Spektakle do konkursu zgłaszają teatry. W tym roku propozycji było 103. Do kolejnego etapu trafiły 84 realizacje, a do ścisłego finału 12 z nich. Zwycięzców wyłania komisja artystyczna, którą tworzą: Jacek Sieradzki (przewodniczący), Anna Jazgarska, Justyna Landorf, Andrzej Lis, Henryk Mazurkiewicz, Barbara Pitak-Piaskowska i Paweł Stangret.
Twórcy wiadomość o dostaniu się do finału otrzymali będąc w trasie Teatru Polska, w tym roku właśnie ze spektaklem Darii Kopiec. Program organizowany jest od 2009 roku przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, a finansowany ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. BTD uczestniczy w nim regularnie.
Od początku września do połowy października przedstawienie Darii Kopiec zespół BTD zagrał w trzynastu miejscach, między innymi w Sianowie, Mirosławcu, Chojnicach czy Złotowie. – Spektakle, które biorą udział w projekcie, mają szansę zostać pokazane w małych ośrodkach, takich, które nie mają własnych scen teatralnych, a dostęp do nich jest ograniczony – tłumaczy ideę Teatru Polska Tomasz Ogonowski. – Dla widzów z małych miejscowości to często jedyna okazja na kontakt z teatrem. Mało tego, po spektaklu mogą spotkać się i podyskutować z aktorami. Odzew, jeśli chodzi o „Żeby umarło przede mną”, jest niesamowity. Często zdarza się, że właśnie w tych niedużych miasteczkach temat niepełnosprawności budzi ogromne zainteresowanie. Widzowie, czasem zapłakani, wyznają twórcom, że spektakl mówi ich językiem o ich problemach i życiu.
Entuzjazm widzów ma dla BTD znaczenie podwójne. Po ostatnim, ciężkim okresie związanym z pandemią, publiczność lgnie raczej do teatru przyjemnego, wesołego, wzruszającego, ale w pozytywnym kontekście. Tym bardziej cieszy, że doceniają przedstawienie z gatunku cięższych, w formule dalekiej od scenicznych fajerwerków. – Atutem spektaklu Darii Kopiec jest jego język teatralny, sposób realizacji, prostota i minimalizm – mówi Tomasz Ogonowski. – Zderzenie oszczędności opowiadania z brutalnością tekstu daje niesamowity efekt. Potężną rolę odgrywa w tej inscenizacji muzyka autorstwa Toniki Rożynek (w czasie 46. FPFF otrzymała ona nagrodę za muzykę do filmu „Prime Time” – dop. red). Praca nad spektaklem nie była łatwa. Daria Kopiec jest reżyserką wymagającą, bardzo precyzyjną, a więc tworzenie całości było dla aktorów wyzwaniem i ogromnym wysiłkiem. To widać na scenie – za precyzją w scenografii, inscenizacji czy choreografii, słowach, gestach, stoi wykuta w skale, ciężka praca. Jesteśmy bardzo szczęśliwi, że w BTD powstał taki spektakl, i że został doceniony przez widownię i profesjonalistów.
Finaliści Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej
„Bieguni”, reż. Michał Zadara/ Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera w Warszawie i Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie (koprodukcja);
„Darwin albo dzieci ewolucji”, reż. Magdalena Miklasz/ Akademia Sztuk Teatralnych im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, filia w Białymstoku;
„I tak nikt mi nie uwierzy”, reż. Wiktor Rubin/ Teatr im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie;
„Inni ludzie”, reż. Maciej Gorczyński/ Fundacja Dziesięciu Talentów na rzecz Teatru BARAKAH w Krakowie;
„Klątwa rodziny Kennedych”, reż. Wiktora Rubin/ Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach; „Kluk”, reż. Artur Romański/ Teatr Animacja w Poznaniu;
„Krzycz. Byle ciszej”, reż. Aneta Groszyńska/ Teatr Nowy im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu;
„Lem vs. P. K. Dick”, reż. Mateusz Pakuła/ Teatr Łaźnia Nowa w Krakowie;
„Niech prawo będzie z wami (albo co warto wiedzieć o konstytucji na wypadek rządów złodziei, furiatów i fundamentalistów)”, reż. Aneta Groszyńska/ Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu;
„Tysiąc nocy i jedna. Szeherezada 1979”, reż. Wojciech Faruga/ Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie;
„Życie intymne Jarosława”, reż. Kuba Kowalski/ Teatr Wybrzeże w Gdańsku.
Zachęcamy również do przeczytania naszej recenzji tego spektaklu sprzed roku:
https://prestizkoszalin.pl/2020/10/niewidzialny-drugi-plan/
