Zygmunt Wujek i nie tylko

Ponad rok temu odszedł Zygmunt Wujek, koszaliński rzeźbiarz i wyjątkowy człowiek. Na początku lutego br. powrócił do koszalinian na kartach książki, którą wydało Archiwum Państwowe w Koszalinie. Ale to nie wszystko co mieszkańcom naszego regionu proponuje nasza instytucja – oferta jest bardzo bogata i na pewno każdy znajdzie u nas coś dla siebie.

„Zygmunt Wujek. Artysta nietypowy” – tak brzmi tytuł najnowszego wydawnictwa AP. Album powstał przy dofinansowaniu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz Prezydenta Miasta Koszalina, a trudu opowiedzenia o różnych obliczach najsłynniejszego regionalnego rzeźbiarza podjęła się dr Anna Gut-Czerwonka. Udało się to m. in. dzięki materiałom dotyczącym życia i twórczości artysty, przechowywanym w zasobie koszalińskiego Archiwum.

6 lutego br. w Koszalińskiej Bibliotece Publicznej odbyła się uroczysta promocja książki połączona z debatą poświęconą zmarłemu 22 grudnia 2018 roku artyście.

Pamiętajmy o Nim

Jako Archiwum Państwowe postanowiliśmy wesprzeć próbę ukazania ponad pięćdziesięcioletniego dorobku twórczego wybitnego artysty, rzeźbiarza, medaliera, rysownika i dokumentalisty nawiązującego w swojej twórczości do wydarzeń historycznych. Zygmunt Wujek swoją osobowością i wieloletnią twórczą pracą mającą za cel uwiecznić bardzo osobiste spojrzenie na Koszalin i region, wzbogacił naszą koszalińską tożsamość. Bez jego rzeźb, bez jego wizji i prac, bez spotkań z nim – tych bardziej oficjalnych i tych prywatnych – tożsamość ta byłaby o wiele uboższa.

Mało kto wie, że posiadał on w swoim dorobku ponad 200 pomników odwołujących się do wydarzeń i postaci historycznych, zrealizowanych w Koszalinie oraz na terenie Pomorza, a także w Łodzi, Szczecinie oraz poza granicami kraju (w Korei, Indiach, Niemczech, USA czy Hiszpanii). Warto też sobie uświadomić (co zostało pokazane w książce dr Anny Gut-Czerwonki), że źródłami inspiracji artysty często stawały się materiały archiwalne związane z wydarzeniami oraz postaciami ważnymi dla historii Polski i naszego regionu. W książce znalazł się życiorys artysty, szczegółowy wykaz realizacji artystycznych, kalendarium pracy twórczej, a także obszerny wywiad z artystą. W albumie wykorzystano wiele niepublikowanych wcześniej dokumentów z prywatnego archiwum Zygmunta Wujka; w tym również niepublikowany dotąd zbiór grafik artysty ze zbiorów Archiwum Państwowego w Koszalinie.

Niestety nakład książki był niewielki i już się wyczerpał. Wszystkich zainteresowanych zapraszam do Koszalińskiej Biblioteki Publicznej oraz wszystkich jej filii. Pozycja ta dostępna jest również w wersji elektronicznej na stronie internetowej Archiwum Państwowego w Koszalinie. Co ważne, wspomnianej promocji książki towarzyszyła wystawa biograficzna przygotowana na podstawie materiałów ze spuścizny artysty przechowywanej w Archiwum Państwowym w Koszalinie.

Książka o Zygmuncie Wujku to nie jedyna nasza tegoroczna publikacja. W pierwszej połowie 2020 roku do rąk czytelników trafią „Archiwa Środkowego Pomorza”, gdzie zaprezentujemy naszym zdaniem najciekawsze i najcenniejsze materiały m.in. z naszego zasobu.

Wspólny projekt dla młodzieży

Wspomniane książki to nie jedyne przedsięwzięcia, w które angażują się nasi pracownicy. Od wielu lat aktywnie uczestniczymy w edukacji historycznej lokalnej społeczności. Archiwiści prowadzą różne formy działalności popularyzatorskiej. Umożliwiamy naszym użytkownikom zapoznanie się z przechowywanymi źródłami historycznymi poprzez cyklicznie organizowane „dni otwarte”, wystawy, publikacje, lekcje archiwalne. W 2019 r. nasze Archiwum odwiedziły 22 grupy zorganizowane, co daje blisko dwie lekcje archiwalne w miesiącu; łącznie udział w nich wzięło ponad 500 osób. Organizowaliśmy również wystawy okolicznościowe, wydarzenia plenerowe, prelekcje, wykłady i pokazy unikatowych archiwaliów, w których tylko w 2019 r. wzięło udział ponad 5.000 osób.

Naszymi odbiorcami, użytkownikami są również uczniowie i studenci. Najlepszym tego przykładem jest niedawne porozumienie, które zostało oficjalne podpisanie 19 lutego br. na terenie naszej placówki. Zawarliśmy je z Zachodniopomorskim Kuratrorem Oświaty, a jego treść dotyczy zakresu organizacji wspólnie przedsięwzięć edukacyjnych, które będą realizowane w szkołach podstawowych, średnich oraz ponadgimnazjalnych z terenu działania Delegatury Kuratorium w Koszalinie oraz Archiwum Państwowego w Koszalinie. I zakres ten jest bardzo bogaty, rozpisany na cały rok. Jednym z jego punktów jest współudział młodzieży w organizacji wydarzeń związanych z tematem pontyfikatu oraz 100. rocznicy urodzin i 15. rocznicy śmierci papieża Jana Pawła II. Wystawa powstanie w oparciu o materiały archiwalne z zasobu archiwów państwowych, a także o unikatowe zdjęcia z pielgrzymki Jana Pawła II do Koszalina udostępnione przez Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Razem z Archiwum Państwowym w Szczecinie oraz Zachodniopomorskim Kuratorium Oświaty będziemy organizować wydarzenia edukacyjne, wpisujące się w dziedzictwo kulturowe Pomorza Zachodniego.

Pracownicy to nasz potencjał

Od wielu lat współpracujemy z Centralnym Ośrodkiem Szkolenia Straży Granicznej. W ramach organizowanych w naszej siedzibie zajęć funkcjonariusze z całego kraju dowiadują się, czym są materiały archiwalne, stanowiące przecież nasze dobro narodowe i wspólne dziedzictwo dokumentacyjne, i jak powinny być chronione przed nielegalnym wywozem poza granice kraju.

Oczywiście te wszystkie przedsięwziecia i wydarzenia nie dzieją się same. Są one możliwe dzięki wysoko wykwalifikowanej kadrze Archiwum. Nasi pracownicy to w większości historycy posiadający specjalizację archiwalną i nauczycielską. Najlepiej jest przekonać się o tym samemu, zapisując się na zajęcia edukacyjne dotyczące historii naszego miasta i regionu, najciekawszych materiałów archiwalnych przechowywanych w naszych zasobach, prowadzenia i zabezpieczania naszych archiwów rodzinnych. Aby skorzystać z oferty należy skontaktować się z Archiwum i umówić termin wizyty. Zajęcia są bezpłatne i dostępne dla grup zorganizowanych w każdym wieku.

Koszalińskie Archiwum jest jednym z 33 archiwów państwowych funkcjonujących w Polsce a organem zarządzającym archiwami państwowymi jest Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. Państwowa sieć archiwalna nie pokrywa się z obecnym podziałem administracyjnym kraju. Posiadamy oddziały zamiejscowe w Słupsku oraz w Szczecinku i działamy na częściach dwóch województw: zachodniopomorskiego i pomorskiego.

Jednym z wielu naszych ważnych zadań jest nadzorowanie sposobu wytwarzania i gromadzenia dokumentacji przez instytucje publiczne. W swoich działaniach kształtujemy nasz przyszły zasób, wskazując instytucjom, która część z ich dokumentacji jest na tyle ważna, aby była przechowywana wieczyście. Obecnie mamy pod szczególnym nadzorem ponad 250 jednostek państwowych i samorządowych. Są to z terenu naszego działania m.in. wszystkie urzędy miast i gmin, starostwa powiatowe, prokuratury, sądy, uczelnie wyższe, jednostki służby więziennej, wybrane biblioteki, szkoły, szpitale, nadleśnictwa.

Proces gromadzenia materiałów archiwalnych trwa nieustannie. Na to potrzebna jest odpowiednio duża powierzchnia magazynowa. Dlatego tak ważna jest planowana inwestycja rozbudowy i modernizacji naszej siedziby w Koszalinie. Archiwum pozyska dzięki niej nową powierzchnię magazynową do przechowywania swoich cennych zasobów, nową czytelnię akt oraz nowoczesną salę konferencyjną.

Archiwa czekają na Państwa

Gorąco zachęcam do rozpoczęcia przygody z archiwaliami, bo naprawdę może rozpocząć ją każdy. Wystarczy zapoznać się z podstawowymi terminami takimi jak zespół archiwalny, jednostka archiwalna, przyjść do Czytelni Akt wybranego archiwum państwowego, skorzystać z ogólnodostępnych pomocy archiwalnych takich jak spisy zespołów, inwentarze, przewodniki po zasobie, wybrać materiały, które nas interesują i zamówić je z magazynów, żeby móc skorzystać z oryginalnej dokumentacji na miejscu. Zachęcam również do korzystania z zasobów on-line, dostępnych w ogólnopolskim serwisie Szukaj w Archiwach. Archiwa są naprawdę dla każdego. To wyjątkowe miejsca, w których przeszłość łączy się z teraźniejszością.

Autor: Katarzyna Królczyk, dyrektor Archiwum Państwowego w Koszalinie