Powracamy do tematu z poprzedniego wydania „Prestiżu”. Kolejne przepisy znowelizowanej procedury cywilnej zaczynają wchodzić w życie. Większość z nich zacznie obowiązywać po trzech miesiącach od ogłoszenia ustawy, a więc niebawem. Inne – przykładowo przepisy dotyczące zmian w elektronicznym postępowaniu upominawczym – po sześciu miesiącach od dnia ogłoszenia. Warto być na te zmiany przygotowanym.
Ustawodawca uzasadniając ponowne wprowadzenie odrębnego postępowania gospodarczego powołuje się na statystykę. Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości w okresie po zniesieniu odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych wpływ spraw do sądów gospodarczych wzrósł z 1,44 mln spraw w 2012 r. do 1,97 mln spraw w 2017 r. Jednocześnie liczba spraw zaległych wzrosła z 183 tys. w 2012 r. do 400 tys. na koniec 2017 r. Po zmianie ma być szybciej oraz sprawniej przez nałożenie surowszych wymagań i rygorów procesowych.
Poniżej przedstawiamy, jak będzie wyglądało postępowanie od 7 listopada 2019 r. Należy pamiętać, że niektóre przepisy obowiązują już teraz. Przykładowo bez złożenia wniosku o uzasadnienie i wniesienie opłaty w wysokości 100 zł, nie będzie można wnieść apelacji.
Ustawodawca od dłuższego czasu coraz większy nacisk kładzie na polubowne formy rozwiązania sporu. W praktyce przed wniesieniem pozwu niezbędne jest wezwanie dłużnika do dobrowolnej zapłaty. Przedsiębiorca, który przed wytoczeniem powództwa wziął udział w mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację uiszcza niższą opłatę o dwie trzecie wysokości danej opłaty stałej lub stosunkowej, jednak nie więcej niż 400 zł.
Sąd może również nałożyć sankcję na przedsiębiorcę, który przed wytoczeniem pozwu nie podjął jakiejkolwiek próby polubownego rozstrzygnięcia sporu poprzez obciążenie jego w całości lub w części kosztami procesu i to niezależnie od wyniku sprawy. W rezultacie można wygrać spór, a zarazem ponieść koszty opłaty sądowej, wynagrodzenia biegłych oraz występującego w postępowaniu pełnomocnika strony przeciwnej.
Po zmianach sądy gospodarcze będą również rozstrzygały:
- umowy o roboty budowlane oraz związane z procesem budowlanym umowy dotyczące wykonywania robót budowlanych,
- roszczenia z umów leasingu,
- powództwa przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub solidarnie z mocy prawa lub czynności prawnej,
- sprawy z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.
W rezultacie nie zawsze po obydwu stronach sporu będą się znajdować przedsiębiorcy. Ponownie należy przypomnieć, że na wniosek strony, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, sąd rozpozna sprawę z pominięciem przepisów o odrębnym postępowaniu gospodarczym. Powyższy wniosek powód zawiera w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew. Jeśli sąd doręczył pouczenia – w terminie tygodnia od ich odebrania.
W sprawach gospodarczych powód ma obowiązek wskazać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew. Należy pamiętać, że po nowelizacji w pierwszej kolejności należy samemu podjąć próbę uzyskania niezbędnych do dowodzenia swoich twierdzeń dokumentów od organów, urzędów lub osób trzecich. Sąd dopiero po uprawdopodobnieniu braku możliwości ich otrzymania, zwróci się o ich udostępnienie.
Błędem będzie ograniczenie odpowiedzi na pozew do wskazania, że pozwany wszystkiemu zaprzecza bez skonkretyzowania zarzutów. Powyższe może być odebrane przez sąd tak jakby pozwany w ogóle nie przedstawił stanowiska w sprawie. Należy bowiem wyszczególnić jakie fakty uznaje za bezsporne, które kwestionuje i uzasadnić dlaczego, ewentualnie składając wnioski dowodowe.
Zwiększono wymogi określania dowodów – strony muszą wskazać jakie fakty mogą być nimi wykazane. Nierzetelne sporządzanie pozwu będzie mieć istotne skutki procesowe. Jeżeli z jego treści wyniknie, iż jest oczywiście bezzasadny, sąd nie zobowiąże strony do uzupełnienia braków. Z kolei próba uiszczenia opłaty sądowej na posiedzeniu niejawnym poskutkuje oddaleniem pozwu.
Termin do wskazania dowodów będzie dłuższy, jeżeli strona występuje samodzielnie. Przepis stanowi, iż sąd obligatoryjnie doręcza stronom niereprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika pouczenia o obowiązku złożenia (w terminie nie krótszym niż 7 dni) wszelkich twierdzeń i dowodów. Kolejno sąd wyznacza rozprawę przygotowawczą, która stanowi swoiste novum w procedurze cywilnej. Strony mają obowiązek w niej uczestniczyć. Również w tym przypadku jest nałożona sankcja.
Nieusprawiedliwione niestawiennictwo powoda skutkuje umorzeniem postępowania i obciążeniem kosztami postępowania, a wobec pozwanego powoduje sporządzenie planu rozprawy bez jego uczestnictwa.
Ustawodawca założył, że na takim posiedzeniu strony powinny ustalić co jest sporne, wyjaśnić stanowiska w celu rozwiązania sporu, a jeżeli jest to niemożliwe, sąd sporządzi plan rozprawy.
W przeważającej liczbie spraw sądowych zostanie sporządzony plan rozprawy, który będzie zawierał rozstrzygnięcie wniosków dowodowych stron zastępujące dotychczasowe postanowienia dowodowe. Niezłożenie lub wadliwe złożenie odpowiedzi na pozew, niestawiennictwo na posiedzeniu przygotowawczym doprowadzi do ujęcia w planie rozprawy wniosków dowodowych złożonych wyłącznie przez powoda.
Należy nadmienić, że ustawodawca wyznaczył również termin na wydanie rozstrzygnięcia w sprawie, które powinno zostać sporządzone nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Powyższy termin ma charakter instrukcyjny, a więc brak sankcji prawnej w przypadku jego nie zachowania przez sąd.
W powyższym planie rozprawy sąd ustala również terminy posiedzeń. Dotychczas, na każdym terminie rozprawy sąd dopiero wyznaczał kolejny termin. Po zmianach, sąd określi wszystkie terminy posiedzeń w planie rozprawy. W praktyce, jeżeli nie będzie możliwe przeprowadzenie wszystkich dowodów na jednej rozprawie, kolejne posiedzenia powinny odbywać się w następnych dniach. Jeżeli nie będzie to możliwe – tak aby upływ czasu pomiędzy kolejnymi posiedzeniami nie był nadmierny. Istotną regułą, jest zamysł aby na jednym terminie rozprawy zgromadzić materiał dowodowy wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w sprawie.
Jak już wspomniano wcześniej, nowelizacja daje prymat dowodom z dokumentów. W swojej praktyce zawodowej spotykam się z pytaniami, czy nagranie słów drugiej strony może stanowić dowód w sprawie. Należy mieć na uwadze, iż każdy dowód podlega weryfikacji przez sąd. Nagrania rozmów (niezależnie od zgody osoby nagrywanej) sąd może dopuścić, po stwierdzeniu, że osoba nagrywająca sama była uczestnikiem rozmowy, zapis ma charakter ciągły, wypowiedzi nie są zmanipulowane, nie wykorzystano przymusowego położenia, złego stanu zdrowia rozmówcy.
Natomiast w powyższym przypadku można się narazić na zarzut naruszenia dóbr osobistych. Zadośćuczynienia z nim związane nie są jednak zasądzane w znacznych wysokościach.
W sporach gospodarczych nie jest rzadkością, że powód udowodniając roszczenie ogranicza się do przedłożenia faktury VAT. Należy pamiętać, że powyższy dokument nie stanowi dowodu zawarcia umowy, a co za tym idzie nie jest potwierdzeniem ustaleń stron. W rezultacie po nowelizacji definicji dokumentu, należy sporządzać umowy, pisać smsy, emaile, wiadomości tekstowe, ponieważ są to istotne dokumenty w rozumieniu prawa materialnego.
Wraz z nowelizacją przepisów dotyczących postępowania gospodarczego wiąże się zmiana wysokości kosztów sądowych. Inaczej będą liczone opłaty sądowe. W sprawach majątkowych, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20.000 zł powód ma uiścić opłatę stałą:
1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.
Powyżej tej kwoty jest opłata stosunkowa, która wynosi 5 % wysokości dochodzonego roszczenia.
Jednocześnie będzie trudniej uzyskać przez przedsiębiorcę zwolnienie z kosztów sądowych. Dotychczas zwalniając od poniesienia kosztów sądowych spółkę sąd badał wyłącznie jej stan finansowo-majątkowy. Po zmianach każda spółka handlowa ubiegająca się o zwolnienie, przykładowo z opłat sądowych, zobowiązana jest wykazać, że także wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie pożyczki. W praktyce należy przedstawić nie tylko stan finansowy spółki, ale również jej wspólników, akcjonariuszy.
Jeśli są Państwo zainteresowani zmianami w przepisach prawnych dotyczących przedsiębiorców, zapraszam na konferencję, która odbędzie się 8 października br. w Koszalinie, w godzinach 14.00-17.00 w Hudson Pokoje Butikowe przy ulicy Połczyńskiej 18. Zapisy będą przyjmowane poprzez specjalnie utworzone wydarzenie na Facebooku. Udział jest bezpłatny.
Autorka jest radcą prawnym, specjalizuje się w prawie gospodarczym. Jej kancelaria znajduje się w Koszalinie przy ulicy Emilii Gierczak 7A, telefon 516 033 115
