Koszalin 1214-2016
KALENDARIUM DZIEJÓW MIASTA
[divider]1214[/divider]
Koszalin po raz pierwszy wymieniony został w źródłach pisanych. Książę pomorski Bogusław II nadał wówczas wieś Cossalitz (Koszalice – kaszubska nazwa Koszalina), blisko Góry Chełm położoną, klasztorowi norbertanów znajdującemu się w Białobokach k. Trzebiatowa. W tym czasie Pomorze Zachodnie łączyły więzy dynastyczne z Polską, bowiem rodzicami Bogusława II byli Bogusław I z pomorskiego rodu Gryfitów i Anastazja, księżna wielkopolska z rodu Piastów.
[divider]1263[/divider]
Zbudowana przez norbertanów kaplica Maryjna na Górze Chełmskiej pełniła funkcję kościoła parafialnego dla wsi Koszalin i okolicznej ludności. Proboszczem parafii był duchowny o imieniu Mikołaj.
[divider]1266[/divider]
Biskup kamieński Herman von Gleichen nadał Koszalinowi prawa miejskie, oparte na prawie lubeckim. Prawo to gwarantowało mieszczanom wolność osobistą, prawo własności i samorząd. Organizację miasta, lokowanego w nowym miejscu, nad rzeką Dzierżęcinką, powierzył biskup kolonistom niemieckim Markwardowi i Hartmanowi. Obaj zostali wójtami miejskimi, sprawując w imieniu biskupa nadzór nad miastem. Koszalin otrzymał w uposażeniu 100 łanów ziemi, 10 łanów lasu, zwolnienie od podatku na 6 lat, pozwolenie na budowę młyna i połowy ryb w granicach dominium (władztwa biskupów kamieńskich).
[divider]1266[/divider]
Biskup kamieński Herman założył klasztor cysterek; jego zabudowania wzniesiono w północno-wschodniej części miasta. Biskup powierzył mniszkom patronat nad kościołem parafialnym w Koszalinie i kaplicą Maryjną na Górze Chełmskiej.
[divider]1286[/divider]
Ukończona została budowa miejskiego systemu fortyfikacji. Stanowił go pierścień wałów ziemnych z drewnianą palisadą, otoczony fosą i stawami. Z tego czasu pochodzi wzmianka o pierwszym koszalińskim ratuszu.
[divider]1288[/divider]
Rada miejska wykupiła od biskupa wójtostwo i uwalniając się od nadzoru urzędnika biskupiego, uzyskała pełny samorząd. Odtąd wójt był tylko urzędnikiem sądowym powoływanym przez biskupa. Od XIV w. rada miejska liczyła 12 rajców, na jej czele stało dwóch burmistrzów.
[divider]1291[/divider]
Rozpoczęto budowę ceglanych murów obronnych o obwodzie 1600 m, wysokości 7 m, umocnionych 46 czatowniami i 3 bramami. Budowę murów ukończono w 1350 r.
[divider]1331[/divider]
Koszalin otrzymał od bpa kamieńskiego Ferdynanda wieś Jamno, dzięki czemu granice miasta sięgnęły brzegu jeziora Jamna.
[divider]1333[/divider]
Pierwsza wzmianka o kościele Mariackim (obecnej katedrze), zbudowanym w latach 1300-1333.
[divider]1353[/divider]
Rada miejska zakupiła jezioro Jamno wraz z mierzeją jamneńską. Koszalin uzyskał przez to dostęp do morza, prawa żeglugowe i połowowe, które zatwierdził bp kamieński Jan w 1356 r. Bazę założonego tutaj portu stanowiły wsie rybackie Unieście i Czajcze, w których były magazyny na sól i inne towary.
[divider]1386[/divider]
Koszalin wstąpił do Związku Hanzeatyckiego. Ze względu na wysokie koszty uczestnictwa w zjazdach, jego interesy w Hanzie do połowy XV w. reprezentował Kołobrzeg.
[divider]1400[/divider]
Papież Bonifacy IX nadał przywilej odpustowy sanktuarium Maryjnemu na Górze Chełmskiej. Odtąd odpust był obchodzony 15 sierpnia, aż do reformacji przyjętej na Pomorzu w 1534 r. Już od połowy XIV w. sanktuarium było znanym miejscem pielgrzymkowym. Przybywali tutaj pielgrzymi z miast nadbałtyckich, całego Pomorza i spoza jego granic, nawet z Rzymu (1376 r.).
[divider]1427[/divider]
Koszalin wstąpił do związku miast pomorskich, które zobowiązały się do ochrony przed rozbojami, zagrażającymi bezpieczeństwu kupców oraz do obrony przywilejów zrzeszonych miast.
[divider]1446[/divider]
Oddziały zbrojne Kołobrzegu i Koszalina starły się w bitwie pod Tatowem. Koszalin wyszedł z niej zwycięsko, broniąc swoich praw do żeglugi morskiej. Od 1457 r. Koszalin, jako pełnoprawny członek Hanzy, wysyłał własnego delegata na zjazdy w Lubece.
[divider]1464[/divider]
Rada miejska wykupiła za 1200 grzywien srebra wójtostwo, zastawione pod pożyczkę przez bpa Henninga. Utworzony został sąd miejski i urząd kata miejskiego.
[divider]1468[/divider]
Koszalin zabiegał w Lubece o pomoc w odzyskaniu swojego statku, którego porwał kaper szczeciński i uprowadził do Stralsundu.
[divider]1469[/divider]
Koszalin zawarł z Kołobrzegiem przymierze, w którym zobowiązał się do odmowy złożenia przysięgi wierności nowo wybranemu biskupowi w razie niepotwierdzenia przez niego przywilejów obu miast. W tym czasie wzrosła rola polityczna Koszalina w dominium kamieńskim.
[divider]1475[/divider]
Zatarg Koszalina z księciem Bogusławem X z powodu ograbienia na Górze Chełmskiej kupców koszalińskich przez dworzan księcia. Odmowa Bogusława X ukarania sprawców napadu doprowadziła do porwania i uwięzienia księcia przez koszalinian. Za ten czyn miasto musiało zapłacić wysoką karę i przeprosić księcia.
[divider]1480[/divider]
Bp kamieński Marinus z Fregano potwierdził Koszalinowi przywilej handlu morskiego.
[divider]1481[/divider]
Koszalin otrzymał od bpa Marinusa prawo karania śmiercią każdego, bez względu na stan, schwytanego na rozboju w granicach dominium kamieńskiego (biskupiego).
[divider]1504[/divider]
Większość zabudowy miasta – m.in. ratusz – strawił pożar.
[divider]1510[/divider]
Kołobrzeg oskarżył Koszalin przed biskupem kamieńskim o bezprawny przewóz soli przez Unieście, co naruszało monopol gildii kołobrzeskiej na handel solą w dominium kamieńskim. Biskup zabronił koszalinianom uprawiania handlu morskiego, z wyjątkiem wywozu ryb małymi statkami.
[divider]1516[/divider]
Rada miejska wydała mieszczanom zakaz prowadzenia handlu z ludnością wendyjską (słowiańską) pod groźbą kary, podczas gdy produkty rajców miejskich mogli nabywać miejscowi kupcy. Zakaz ten był przejawem walki konkurencyjnej. W tym czasie pojawiły się także zakazy przyjmowania miejscowej ludności słowiańskiej do rzemiosła, co świadczyło o świadomej dyskryminacji etnicznej.
[divider]1531[/divider]
Wystąpienie luterańskiego kaznodziei w kościele Mariackim, przerwane wtargnięciem pijanego balwierza Döringa, wysłanego przez przeciwników reformacji (część radnych), zakończyła się rozruchami w mieście i śmiercią balwierza poniesioną z rąk zwolenników reformacji. Sprawców zamieszek ukarano grzywną. Trzy lata później wyznanie Lutra zostało przyjęte na całym Pomorzu Zachodnim.
[divider]1533[/divider]
Piwowarzy i sukiennicy koszalińscy uzyskali monopol na handel piwem i suknem. Inni rzemieślnicy mogli warzyć piwo tylko na użytek własny, a tkaczom zabroniono handlu domokrążnego produkowanym przez nich suknem.
[divider]1535[/divider]
W czasie epidemii dżumy w mieście zmarło około 1500 mieszkańców.
[divider]1568[/divider]
Bp kamieński książę Jan Fryderyk na ruinach rozwiązanego klasztoru cysterek rozpoczął budowę zamku. Ukończył ją w 1582 r. jego następca, książę Kazimierz. Za jego rządów wzrosła ranga miasta, które było miejscem zebrań sejmików ziemskich dla dominium kamieńskiego. Kolejny rezydent zamku książę Franciszek I odbudował kościół zamkowy i w 1610 r. założył mennicę, którą do 1653 r. dzierżawili mieszczanie koszalińscy.
[divider]1572[/divider]
Książę Jan Fryderyk w sporze między Kołobrzegiem i Koszalinem o handel solą poparł Koszalin i potwierdził jego prawa do handlu morskiego. Od połowy XVI w. przed Bramą Młyńską istniał warsztat szkutniczy produkujący nieduże statki. W tym czasie właścicielami statków było kilku rajców miejskich.
[divider]1585[/divider]
Podczas kolejnej epidemii śmierć poniosło około 1000 mieszkańców.
[divider]1620[/divider]
Koszalin liczył około 3000 mieszkańców.
[divider]1627[/divider]
W czasie wojny trzydziestoletniej do miasta wkroczyły wojska cesarskie, nakładając kontrybucję, dopuszczając się rabunków, gwałtów i morderstw.
[divider]1637[/divider]
Koszalin zajęły wojska szwedzkie, dokonujące licznych grabieży i zniszczeń. Część mieszkańców uciekła, szukając ratunku za polską granicą.
[divider]1653[/divider]
Na mocy pokoju westfalskiego Pomorze Zachodnie przeszło pod panowanie Brandenburgii. Koszalin wyszedł z wojny zniszczony, utracił status miasta rezydencji książęco-biskupiej. Samorząd miejski zlikwidowano, władze miejskie były nominowane i poddane nadzorowi urzędów państwowych ze Szczecina.
[divider]1690[/divider]
Silny sztorm na Bałtyku spowodował upadek portu Koszalina na jeziorze Jamno. Żywioł ostatecznie zamknął stary nurt (bliżej Łazów) łączący jezioro z morzem, zaś powstałe wtedy nowe połączenie, tuż za Unieściem, było zbyt płytkie dla żeglugi.
[divider]1713[/divider]
W Koszalinie ulokowany został garnizon wojsk pruskich, liczący tysiąc żołnierzy. W wieku XVIII garnizon był motorem gospodarczym miasta, którego rzemiosła (sukiennictwo i piwowarstwo), handel i miejskie folwarki zaspakajały potrzeby wojska.
[divider]1718[/divider]
Wielki pożar miasta zniszczył 80 proc. zabudowy, w tym ratusz i zamek. Rozebrano do połowy wysokości mury miejskie, aby cegły z rozbiórki przeznaczyć na odbudowę miasta.
[divider]1720[/divider]
Oddano do użytku nowy ratusz, wzniesiony w południowej pierzei rynku, w sąsiedztwie kościoła Mariackiego. W mieście utworzono Sąd Nadworny, którego kompetencje obejmowały 9 powiatów wschodniej części Pomorza Zachodniego.
[divider]1724[/divider]
Na środku rynku stanął pomnik króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I, fundatora odbudowy miasta po wielkim pożarze. Zbudowany został wodociąg, do którego wodę doprowadzono ze źródeł na Górze Chełmskiej. Mieszkańcy czerpali wodę z dwóch basenów na rynku.
[divider]1726[/divider]
Michał Schweder, koszaliński patrycjusz, założył fundację rodzinną, która finansowała stypendia dla studiującej młodzieży z rodu Schwederów. W 1738 r. przy obecnej ul. Bolesława Chrobrego 2 wzniesiono siedzibę fundacji, w której była biblioteka z bogatym księgozbiorem.
[divider]1747[/divider]
Powołano w mieście konsystorz ewangelicki, najwyższą kościelną władzę administracyjno-sądową, której działalność obejmowała środkową część Pomorza Zachodniego.
[divider]1749[/divider]
Rozpoczęto karczowanie lasu miejskiego na zboczu Góry Chełmskiej w celu założenia dwóch miejskich wsi – Kędzierzyna i Skwierzynki. Do Koszalina należały wówczas: Czajcze, Gorzebądz, Jamno, Kłos, Maszkowo, Mokre, Pątnowo, Podamirowo, Radomno, Szczeglino, Unieście i Wilkowo; w 1717 r. pańszczyznę zastąpiono w nich czynszem.
[divider]1760[/divider]
W czasie wojny siedmioletniej (1756-1763) Koszalin zajęły wojska rosyjskie, niszcząc przedmieścia i folwarki miejskie w Kłosie i Wilkowie. Okupacja trwała dwa lata.
[divider]1764[/divider]
Utworzono koszalińskie Kolegium Kamery Wojenno-Skarbowej w Szczecinie, spełniające funkcje skarbowe i administracyjne w dobrach państwowych i nadzorujące gospodarkę miast. W pobliżu wsi Kłos na Górze Chełmskiej Polak Jan Gelczewski założył manufakturę papierniczą, która zaspakajała potrzeby licznych urzędów w mieście.
[divider]1782[/divider]
Jakub Salomon Borchard założył największą w mieście manufakturę galanteryjną, zatrudniającą 300 chałupników. W mieście działały także manufaktury: garbarska, mydlarska i powozowa. Miasto miało połączenia dyliżansowe z Kołobrzegiem, Darłowem i Piłą.
[divider]1807[/divider]
Koszalin zajęły wojska napoleońskie (do 1808 r.), nakładając na miasto kontrybucję i obowiązek aprowizacji armii, prowadzącej oblężenie Kołobrzegu.
[divider]1816[/divider]
Koszalin został siedzibą władz rejencji pruskiej (jednostki administracji, odpowiedniczki województwa), w skład której wchodziło dziesięć powiatów wschodniej części Pomorza Zachodniego. Miasto liczyło 3636 mieszkańców.
[divider]1817[/divider]
Rozpoczęto zakładanie parku miejskiego u podnóża murów miejskich, po wschodniej i południowej stronie miasta, na miejscu zniwelowanych wałów ziemnych. Najpierw założono część parku przy fontannie i stawie, tzw. Promenadę na Dużym Wale, a w latach 30. XIX w. – Nową Promenadę ze strzelnicą (okolice obecnego amfiteatru); do 1843 r. utworzono część parku przy ul. Andersa (tzw. Promenadę na Małym Wale).
[divider]1819[/divider]
Założono cmentarz komunalny przy ul. Młyńskiej (obecnie teren parku im. T. Kościuszki, w pobliżu siedziby Koszalińskiej Biblioteki Publicznej). Rozebrano Bramę Nową, następnie Bramę Wysoką (1867 r.) i Bramę Młyńską (1872 r.).
[divider]1825[/divider]
Ukazuje się pierwszy dziennik „Allgemeine Pommersches Volksblatt”, przekształcony w 1859 r. w gazetę „Kösliner Zeitung” (wydawane w drukarni Hendessa przy ul. Pocztowej).
[divider]1827[/divider]
W miejscu rozebranej XVIII-wiecznej siedziby władz miasta rozpoczęto budowę nowego ratusza, ukończonego w 1830 r. Obiekt został rozbudowany i zmodernizowany w 1877 r., istniał do marca 1945 r.
[divider]1829[/divider]
Rozpoczęto budowę drogi bitej łączącej Koszalin ze Szczecinem i Gdańskiem, którą ukończono w 1845 r. Odcinek tej drogi z Koszalina do Sianowa przez Górę Chełmską zbudowała w 1833 r. blisko stuosobowa grupa Polaków, byłych powstańców listopadowych.
[divider]1833[/divider]
Władze miejskie złożyły projekt i kosztorys budowy portu na jeziorze Jamno, przeznaczonego dla łodzi frachtowych, wykorzystującego naturalne połączenie jeziora z morzem. Projekt, ze względu na wysokie koszty inwestycji, nie został zrealizowany.
[divider]1834[/divider]
Kupiec F. Schlutius uruchomił nad rzeką Dzierżęcinką fabrykę papieru, największy zakład w mieście. W latach 70. XIX w. zmodernizowano go i dziewięć lat później przekształcono w spółkę akcyjną. W szczytowym okresie rozwoju (1919-1924) fabryka zatrudniała 1500 osób, produkując 70 ton papieru i 4 tony celulozy dziennie.
[divider]1849[/divider]
Koszalin liczył 8686 mieszkańców.
[divider]1859[/divider]
Koszalin połączono linią kolejową ze Stargardem Szczecińskim (w 1869 r. ze Słupskiem, w 1871 r. z Gdańskiem). W tym czasie uruchomiono połączenie telegraficzne ze Szczecinem.
[divider]1862[/divider]
Otwarto gazownię miejską. Miasto zostało oświetlone 140 latarniami gazowymi.
[divider]1878[/divider]
Kupiec C. Waldemann założył znaną w Europie wędzarnię łososi i drobiu, a w 1895 r. otworzył zakład mleczarski, znany z produkcji białego serka „Karzełek z Góry Chełmskiej”.
[divider]1885[/divider]
W Koszalinie zainstalowano pierwszą centralę telefoniczną.
[divider]1888[/divider]
Na Górze Chełmskiej zbudowano wieżę widokową i restaurację, chętnie odwiedzane przez mieszkańców.
[divider]1895[/divider]
Koszalin liczył 18935 mieszkańców.
[divider]1898[/divider]
Oddano do użytku wąskotorową linię kolejową z Koszalina do Polanowa.
[divider]1901[/divider]
Oddano do użytku szosę bitą z Koszalina do Jamna.
[divider]1903[/divider]
Otwarto linię kolejową do Mielna (odgałęzienie z Mścic).
[divider]1905[/divider]
Oddano do użytku linię kolei wąskotorowej Koszalin – Bobolice.
[divider]1908[/divider]
Pierwszy lot samolotem z silnikiem własnej konstrukcji koszalinianina Hansa Gradego, pioniera lotnictwa niemieckiego, założyciela pierwszej linii poczty lotniczej.
[divider]1909[/divider]
Otwarcie miejskiego basenu pływackiego, w rejonie obecnej ul. Racławickiej (okolice Politechniki).
[divider]1910[/divider]
Koszalina uzyskał energię elektryczną, doprowadzoną z elektrowni uruchomionej w Białogardzie.
[divider]1911[/divider]
Oddanie do użytku pierwszej linii tramwajowej, wiodącej od dworca kolejowego przez ulice Dworcową, Zwycięstwa, Piłsudskiego do szpitala przy ul. Chałubińskiego.
[divider]1912[/divider]
Zorganizowanie w Koszalinie wystawy przemysłowo-rzemieślniczo-rolniczej, prezentującej osiągnięcia gospodarcze Pomorza Zachodniego. Otwarcie Miejskiego Liceum Żeńskiego im. Księżnej Bismarck, obecnej siedziby I Liceum Ogólnokształcącego im. S. Dubois.
[divider]1913[/divider]
Oddanie do użytku szpitala powiatowego im. Cesarza Wilhelma (obecnie szpital wojewódzki przy ul. Chałubińskiego). Otwarcie linii tramwajowej podmiejskiej, tzw. kolei plażowej, z Koszalina przez Mścicie, do Mielna i Unieścia, długości około 15 km. Zakończenie trwającej trzy lata budowy kanalizacji w centrum Koszalina.
[divider]1914[/divider]
Powstanie nowych koszar piechoty przy ulicy Zwycięstwa, róg ul. 4 Marca. Otwarcie nowego dworca kolejowego wraz z wiaduktem nad ul. Szczecińską.
[divider]1914-1918[/divider]
Założenie wojskowej szkoły pilotów przy ul. Morskiej. Powstanie fabryki samolotów, drugiego co do wielkości zakładu przemysłowego w Koszalinie. Po I wojnie światowej, wskutek demilitaryzacji Niemiec, zmieniono jego profil na remont taboru kolejowego, później na produkcję maszyn rolniczych, wyroby cementowe, rowery. W 1926 r, wskutek spadku popytu na te produkty, zakład zamknięto i zwolniono liczącą 1000 osób załogę.
[divider]1918[/divider]
Na fali wystąpień rewolucyjnych w Niemczech, wskutek trudnej sytuacji gospodarczej, w Koszalinie powstała rada robotniczo-żołnierska. Doprowadziła do usunięcia ze stanowiska burmistrza i starosty. W 1919 r. liczne strajki i demonstracje ludności cywilnej oraz zbuntowanych żołnierzy stłumione zostały przez policję i wojsko (byli ranni i zabici).
[divider]1919[/divider]
Początek napływu do Koszalina niemieckich uchodźców z terenów, które powróciły do Polski na mocy traktatu wersalskiego. Do 1925 r. przybyło ich ponad 5000, co pogłębiło w mieście bezrobocie. W tym samym czasie powstały spółdzielnie mieszkaniowe pracowników papierni, pocztowców i urzędników, robotników, inwalidów wojennych oraz pracowników policji, rozpoczynając budowanie osiedli dla swoich członków.
[divider]1923[/divider]
Koszalin otrzymał status miasta wydzielonego z powiatu. Powstała koszalińska komórka partii hitlerowskiej (NSDAP).
[divider]1924[/divider]
Modernizacja wodociągów przy ul. Rzecznej. Oddanie do użytku lokalnej elektrowni wodnej dobudowanej do młyna przy ul. Młyńskiej.
[divider]1925[/divider]
Powstanie drugiej linii tramwajowej, łączącej śródmieście z podmiejską wsią Rokosowo. Zmodernizowano gazownię miejską, której sieć o długości 21 km objęła niemal całe miasto.
[divider]1928[/divider]
Sprzedaż podupadającej fabryki papieru w ręce kapitału angielskiego; ukończenie budowy siedziby straży pożarnej przy ul. Kazimierza Wielkiego; otwarcie nowoczesnego sanatorium przeciwgruźliczego na Rokosowie.
[divider]1929[/divider]
Muzeum regionalne, od 1912 r. ulokowane w budynku miejskim przy ul. Szpitalnej, otrzymało zakupioną przez władze nową siedzibę przy ul. Piłsudskiego 53.
[divider]1931[/divider]
Ukończono budowę nowoczesnego gmachu sądu przy ul. Waryńskiego (po 1950 r. siedziba KW PZPR, obecnie ponownie budynek sądu).
[divider]1932[/divider]
W wyborach prezydenckich koszalinianie zdecydowanie poparli Hitlera (głosowało na niego 44,15 proc. wyborców).
[divider]1933[/divider]
Powstanie koszalińskiej placówki Gestapo; masowe aresztowania przeciwników partii hitlerowskiej w Koszalinie i okolicy.
[divider]1934[/divider]
Zakończenie odnawiania części parku miejskiego wraz ze stawem przy ul. Młyńskiej.
[divider]1935[/divider]
Oddanie do eksploatacji pierwszej linii autobusowej, wiodącej od pl. Kilińskiego do cmentarza komunalnego. W 1937 r. zlikwidowano miejską komunikację tramwajową, zastępując ją komunikacją autobusową, a rok później podobnie uczyniono z linią podmiejską do Unieścia.
[divider]1936[/divider]
Budowa kompleksu sportowego pomiędzy ulicami Racławicką i Targową, w tym stadionu sportowego (obecnie „Bałtyk”), dwóch boisk treningowych, kortów tenisowych, placu do zawodów konnych i basenu pływackiego. Na olimpiadzie w Berlinie koszalinianin, Heinrich Pollay, zdobył złoty medal w jeździectwie.
[divider]1938[/divider]
W czasie tzw. nocy kryształowej naziści spalili synagogę przy ul. Szpitalnej, zdewastowali dwa cmentarze żydowskie i rozpoczęli zagładę ludności żydowskiej. Władze hitlerowskie ustanowiły nowy herb Koszalina, w formie stylizowanego znaku wendy (litera Z z dwoma kółkami po bokach).
[divider]1939[/divider]
Oddanie do użytku największej inwestycji – nowej siedziby urzędu rejencji koszalińskiej przy ul. Andersa (po 1945 r. siedziba Urzędu Wojewódzkiego). Koszalin liczył blisko 33500 mieszkańców. W czasie II wojny do miasta przywożono znaczne grupy jeńców i robotników przymusowych; najliczniejsi byli Polacy, inne narodowości to m.in. Włosi, Francuzi, Białorusini.
[divider]1945[/divider]
4 marca Koszalin został zdobyty przez Armię Czerwoną. Utworzona została radziecka komendantura wojenna zarządzająca miastem. Na początku maja czerwonoarmiści spalili starówkę. Zniszczenie miasta, wskutek działań wojennych i późniejszych podpaleń, sięgało 40 proc. 9 maja z Gniezna, miasta patronackiego dla Koszalina, przyjechała grupa operacyjna z Edmundem Dobrzyckim, który objął stanowisko pełnomocnika obwodu. Z tej ekipy utworzono polski zarząd miejski, na czele z burmistrzem Stanisławem Jakubowskim. 10 maja przybyła z Gniezna pierwsza 500-osobowa grupa polskich osadników, którzy przystąpili do organizowania życia od podstaw. 25 maja ze Szczecina do Koszalina przeniósł się Leonard Borkowicz, pełnomocnik okręgu, wraz z całym urzędem. Koszalin został czasową stolicą okręgu Pomorza Zachodniego (do lutego 1946 r.). 7 lipca sztab 1. Warszawskiej Dywizji Kawalerii wybrał Koszalin na swoją siedzibę. 28 lipca powołano Polską Komendę Wojenną m. Koszalina i nastąpiło przekazanie pełnej władzy administracji polskiej; radziecką komendanturę zlikwidowano. Rozpoczęto wysiedlanie ludności niemieckiej, zakończone w 1947 r. W grudniu 1945 Koszalin liczył około 21,5 tysiąca mieszkańców (w tym 7400 Niemców i ponad 14 000 Polaków).
[divider]1946[/divider]
Powołano Komitet Odbudowy Miasta z zadaniem uruchomienia obiektów komunalnych, komunikacyjnych i przemysłowych (np. naprawienia uszkodzeń sieci elektrycznej, wodociągowej i kanalizacyjnej). Rozpoczęto odgruzowywanie miasta. 30 czerwca w atmosferze terroru aparatu bezpieczeństwa i propagandy PPR odbyło się referendum ludowe w Koszalinie i powiecie; wyniki głosowania, podobnie jak w całym kraju, zostały sfałszowane.
[divider]1947[/divider]
Miasto opuściły ostatnie jednostki Armii Radzieckiej, tworzące po wojnie duży garnizon. W mieście pozostał tylko polski garnizon wojskowy.
[divider]1948[/divider]
Oddano do użytku odbudowaną gazownię miejską. 15 grudnia delegacje PPR i PPS z Koszalina wzięły udział w ogólnopolskim kongresie zjednoczeniowym, na którym utworzono jedną partię – PZPR. Rozpoczął się okres rządów monopartii komunistycznej w Polsce. W Koszalinie powstała Oficerska Szkoła Artylerii Przeciwlotniczej, która w 1963 r. uzyskała status Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej (rozwiązana w 1997 r.).
[divider]1949[/divider]
Uruchomienie miejskiej komunikacji autobusowej.
[divider]1950[/divider]
W ramach reformy administracyjnej kraju Koszalin otrzymał status miasta wojewódzkiego i prawa powiatu miejskiego. Rozpoczął się okres jego dynamicznego rozwoju.
[divider]1953[/divider]
Początek działalności rozgłośni radiowej, najpierw jako Ekspozytury Polskiego Radia, a od 1957 r. samodzielnej placówki. Powołanie Państwowego Teatru Nowego, przemianowanego w 1954 r. na Bałtycki Teatr Dramatyczny im J. Słowackiego (od 1958 r. w obecnej siedzibie przy Placu Teatralnym).
[divider]1954[/divider]
Włączenie wsi Rokosowo do Koszalina. Rozpoczęcie odbudowy koszalińskiej starówki (zakończyła się w 1960 r.).
[divider]1956[/divider]
W październiku w mieście odbyły się manifestacje przeciwko nadużyciom i bezprawiu władzy ludowej. Powstanie Koszalińskiej Orkiestry Symfonicznej, przemianowanej w 1971 r. na Państwową Filharmonię im. Stanisława Moniuszki.
[divider]1958[/divider]
Pierwsze obchody Dni Koszalina, w otwartym z tej okazji amfiteatrze na Górze Chełmskiej. Założono pierwszą w mieście spółdzielnię mieszkaniową „Łączność”, zrzeszającą pracowników poczty i telekomunikacji.
[divider]1959[/divider]
Z inicjatywy Henryki Rodkiewicz powstał Teatr Propozycji „Dialog”, z siedzibą w Domku Kata (od 1964 r.). Uchwalenie nowego herbu Koszalina, nawiązującego do historycznych więzów Pomorza Zachodniego z Polską. Powstanie Koszalińskich Zakładów Elektronicznych „Kazel”, największego zakładu pracy w Koszalinie, zatrudniającego 2000 osób (działającego do 2002 r.).
[divider]1960[/divider]
Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny (za osiągnięcia w transplantologii) dla koszalinianina, obywatela brytyjskiego, Leslie Barucha Brenta. Oddanie do użytku nowo wybudowanego hotelu „Jałta” (obecnego hotelu „Gromada”).
[divider]1962[/divider]
Zakończenie budowy nowego ratusza w północnej pierzei rynku. Otwarcie nowego dworca kolejowego oraz hali sportowej z krytym basenem z podgrzewaną wodą (przy ul. Głowackiego).
[divider]1963[/divider]
Zorganizowanie w Osiekach k. Koszalina pierwszego nowoczesnego, międzynarodowego pleneru malarskiego, który stał się pierwowzorem podobnych imprez w Polsce.
[divider]1964[/divider]
Oddanie do użytku nowego dworca PKS.
[divider]1965[/divider]
Utworzenie w ramach Koszalińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Ośrodka Naukowo-Badawczego, przekształconego w 1972 r. w samodzielną jednostkę – Koszaliński Ośrodek Naukowo-Badawczy (wydawcę „Rocznika Koszalińskiego”). Koszalin liczył 53203 mieszkańców.
[divider]1967[/divider]
Inauguracja Festiwalu Muzyki Organowej w kościele Mariackim.
[divider]1968[/divider]
Powołanie Wyższej Szkoły Inżynierskiej.
[divider]1970[/divider]
Pierwszy Festiwal Chórów Polonijnych w Koszalinie, kontynuowany po 1989 r. pod nazwą Polonijne Lato. Zakończenie budowy stadionu sportowego „Gwardia”.
[divider]1972[/divider]
Utworzenie diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej z siedzibą w Koszalinie; kościół Mariacki podniesiony do rangi katedry.
[divider]1973[/divider]
Otwarcie nowego amfiteatru w parku miejskim. Obiekt przykryto dachem w 1975 r. Oddano do użytku nowy budynek Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w parku im. T. Kościuszki.
[divider]1974[/divider]
Na Górze Chełmskiej zamontowano wieżę telewizyjną do przekazu programu 2 TVP.
[divider]1975[/divider]
W Koszalinie zorganizowano Centralne Dożynki, z udziałem ówczesnej głowy państwa. Przy tej okazji dokonano przebudowy układu komunikacyjnego: powstała tzw. mała obwodnica, poszerzono główną ul. Zwycięstwa, przebudowano stadion „Gwardia”, amfiteatr przykryto dachem, odnowiono elewacje domów przy głównych ulicach, co zmieniło Koszalin w nowoczesne i zadbane miasto wojewódzkie. Wskutek reformy administracyjnej obszar województwa koszalińskiego podzielono na dwa województwa – słupskie i koszalińskie.
[divider]1976[/divider]
Oddanie do eksploatacji nowego ujęcia wody w Mostowie wraz z magistralą wodociągową, doprowadzoną do Koszalina. Zdobycie brązowego medalu w judo na olimpiadzie w Montrealu przez koszalinianina Mariana Tałaja.
[divider]1980[/divider]
W sierpniu fala strajków robotniczych, m.in. w stoczni w Gdańsku, dociera do Koszalina. W zajezdni autobusowej Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej zorganizowano strajk solidarnościowy ze stoczniowcami Wybrzeża. Powstanie „Solidarności”, niezależnego od władzy związku zawodowego, rozpoczęło zmiany demokratyczne w całym kraju; w Koszalinie i województwie związek zrzeszał 120 tysięcy członków.
[divider]1981[/divider]
13 grudnia władze wojskowe na czele z gen. W. Jaruzelskim wprowadziły stan wojenny, pacyfikując protesty społeczne. W Koszalinie i regionie internowano 38 działaczy „Solidarności”. Ofiarą stanu wojennego stał się Janek Stawisiński z Koszalina, jeden z dziewięciu górników zabitych przez ZOMO podczas pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek” w Katowicach.
[divider]1982[/divider]
Otwarcie Wyższego Seminarium Duchownego w Koszalinie. Oddanie do użytku budynków Zespołu Szkół Muzycznych przy ul. Fałata. Budowa magistrali gazowej Koszalin – Słupsk. 31 sierpnia -manifestacja przeciwko stanowi wojennemu, zorganizowana przez „Solidarność” koszalińską i mieszkańców w centrum miasta.
[divider]1983[/divider]
Rozpoczęcie budowy nowego szpitala wojewódzkiego. Do 1989 r. wydatkowano na ten cel ze środków publicznych 2,241 mld zł; inwestycja nie została ukończona.
[divider]1985[/divider]
Liczba mieszkańców Koszalina wzrosła do 100 tysięcy.
[divider]1987[/divider]
Zelektryfikowano linię kolejową na trasie Szczecin-Koszalin-Gdańsk.
[divider]1988[/divider]
Granice administracyjne Koszalina znacznie przesunięto, powierzchnia miasta wzrosła o ponad jedną czwartą, osiągając 83 km².
[divider]1989[/divider]
4 czerwca, w częściowo wolnych wyborach parlamentarnych, w Koszalinie, podobnie jak w całej Polsce, wygrali kandydaci „Solidarności”: do Sejmu wszedł Franciszek Sak, do Senatu – Gabriela Cwojdzińska i i Jerzy Madej. Zakończenie działalności miejskiej gazowni węglowej i przejście na gaz ziemny (obiekty starej gazowni zburzono w 1992 r.).
[divider]1990[/divider]
27 maja odbyły się pierwsze w powojennej historii Koszalina demokratyczne wybory samorządowe. Zdecydowaną przewagę uzyskały partie prawicowo-centrowe. Rozpoczęcie budowy kaplicy Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej w miejscu dawnej kaplicy Maryjnej na Górze Chełmskiej, zakończonej w maju 1991 r.
[divider]1991[/divider]
1-2 czerwca Koszalin gościł papieża Jana Pawła II, w trakcie jego IV pielgrzymki do Polski. Ojciec Święty poświęcił Wyższe Seminarium Duchowne w Koszalinie, sanktuarium Maryjne na Górze Chełmskiej, odprawił mszę św. przy kościele pw. Ducha Świętego dla 100 tysięcy wiernych oraz odmówił różaniec w katedrze koszalińskiej. W drugim dniu spotkał się z żołnierzami Wojska Polskiego na lotnisku w Zegrzu Pomorskim. Tego roku na potrzeby miasta rozpoczęto budowę jednego z najnowocześniejszych w Polsce wysypisk śmieci pod Sianowem.
[divider]1992[/divider]
Utworzono Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej.
[divider]1993[/divider]
Uruchomiono nowoczesne Wojewódzkie Centrum Telekomunikacji, z wykorzystaniem światłowodów umożliwiających połączenie w ruchu automatycznym z ponad 100 krajami świata. Zorganizowano pierwsze Koszalińskie Targi Współpracy, umożliwiające koszalińskim firmom promocję i wyjście na ponadlokalny rynek.
[divider]1994[/divider]
Powstała prywatna uczelnia – Bałtycka Wyższa Szkoła Humanistyczna.
[divider]1995[/divider]
Oddano do eksploatacji miejską oczyszczalnię ścieków pod Jamnem (budowę rozpoczęto w 1987 r.). Marek Kamiński, polarnik pochodzący z Koszalina, w marcu zdobył biegun północny, a grudniu – biegun południowy. I Festiwal Kabaretu w Koszalinie, zorganizowany z inicjatywy Leszka Malinowskiego, lidera kabaretu Koń Polski.
[divider]1996[/divider]
W piątą rocznicę wizyty papieża w centrum miasta, przed katedrą odsłonięto pomnik Jana Pawła II. WSI została przekształcona w Politechnikę Koszalińską.
[divider]1998[/divider]
Ukończono budowę stacji uzdatniania wody przy ul. Rzecznej. Koszalin liczył 112 200 mieszkańców.
[divider]1999[/divider]
1 stycznia, wskutek kolejnej reformy administracyjnej, Koszalin utracił status miasta wojewódzkiego, stając się miastem powiatowym, drugim co do wielkości ośrodkiem gospodarczym i kulturalnym w województwie zachodniopomorskim. Reaktywacja (po dziesięcioletniej przerwie) Festiwalu „Młodzi i Film” organizowanego w Koszalinie od 1973 r. jako Międzynarodowe Spotkania Filmowe „Młodzież na Ekranie”, później od 2004 r. pod nazwą Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”. Jest to najstarszy w Polsce festiwal młodego kina, prezentujący polskie debiuty filmowe.
[divider]2000[/divider]
Ukończenie budowy nowoczesnego kompleksu handlowo-usługowego i mieszkalnego „Millennium” w centrum, przy ul. 1 Maja.
[divider]2001[/divider]
Rozpoczęcie wdrażania nowoczesnego systemu telemetrii w sieci ciepłowniczej MEC, zakończonego w 2005 r. W tym czasie dwie ciepłownie FUB i DPM połączono siecią ciepłowniczą w jedną miejską sieć. Ciepło systemowe Koszalina jako produkt nagrodzono w 2009 r. godłem promocyjnym „Teraz Polska”.
[divider]2002[/divider]
Otwarcie Galerii EMKA – Centrum Handlowo-Rozrywkowego przy ul. Jana Pawła II, na osiedlu Północ.
[divider]2003[/divider]
Utworzenie w ramach Specjalnej Słupskiej Strefy Ekonomicznej Podstrefy Koszalin, o powierzchni 114,19 ha. W różnych zakładach pracy zatrudniono tam 1500 osób. Odsłonięcie pomnika marszałka Józefa Piłsudskiego na pl. Zwycięstwa, na miejscu przeniesionego na cmentarz wojenny pomnika Zwycięskiej Armii Czerwonej. Pierwsza edycja Europejskiego Festiwalu Filmowego „Integracja Ty i Ja” w Koszalinie, promującego film fabularny, dokumentalny i amatorski tworzony przez niepełnosprawnych.
[divider]2004[/divider]
Rozpoczęto generalny remont i modernizację budynku Bałtyckiego Teatru Dramatycznego oraz rewitalizację terenu wokół teatru (zakończone w 2010 r.).
[divider]2006[/divider]
Odsłonięcie pomnika przypominającego istnienie nowego cmentarza żydowskiego przy ul. Racławickiej, na którego części stoją obecnie budynki Politechniki Koszalińskiej. Powstanie prywatnej uczelni – Koszalińskiej Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych. Gruntowny remont muzeum przy ul. Młyńskiej. W 2008 r. odnowiono elewację pałacu młynarza (muzeum); dział archeologiczny otrzymał nową siedzibę zbudowaną na posesji muzealnej.
[divider]2007[/divider]
Oddanie do użytku Sportowej Doliny przy ul. Podgrodzie (częściowo sfinansowanej ze środków Unii Europejskiej), nowego miejsca wypoczynku, rekreacji, zabawy i uprawiania sportów.
[divider]2008[/divider]
Otwarcie dużego centrum handlowego Forum Koszalin (obecnie Atrium), którego budowę wsparły władze miejskie.
[divider]2009[/divider]
Poszerzenie granic Koszalina o wsie Jamno i Łabusz, położone na południowym brzegu jeziora Jamno. Otwarcie przeprawy przez jezioro Jamno, łączącej Koszalin z nadmorskim Mielnem i Unieściem. Otwarcie prywatnego Teatru Variete-Muza w odremontowanym XIX-wiecznym budynku, po dawnym kinie „Muza” przy ul. Morskiej.
[divider]2011[/divider]
Modernizacja i rozbudowa Szpitala Wojewódzkiego, m.in. o nowe pawilony i lądowisko dla helikopterów (zakończone w 2013 r.). Otwarcie przez firmę Euromedic Onkoterapia Koszalin nowo wybudowanego Międzynarodowego Centrum Onkoterapii przy ul. Chałubińskiego, będącego trzecim centrum radioterapii w Polsce.
[divider]2012[/divider]
Rozpoczęcie budowy ringu zewnętrznego Koszalina, mającego poprawić komunikację miasta. Oddanie do użytku nowej hali widowiskowo-sportowej przy ul. Śniadeckich. Początek rewitalizacji parku Książąt Pomorskich (zakończonej w 2013 r.), w wyniku której m.in. uruchomiono nową fontannę.
[divider]2013[/divider]
10 listopada – otwarcie długo oczekiwanej nowej siedziby Filharmonii Koszalińskiej przy ul. Piastowskiej, w parku Książąt Pomorskich. Władze miejskie zatwierdziły nową Strategię Rozwoju Koszalina do 2020 r. Plan zakłada rozwój miejskiego sektora turystycznego w oparciu o dostęp do morza i rozbudowę infrastruktury dla sportów wodnych przy należącym do miasta południowym brzegu jeziora Jamno.
[divider]2014[/divider]
25 października – otwarcie największej inwestycji drogowej miasta – ringu Koszalina, łączącego ul. Gnieźnieńską z ul. Władysława IV. 11 listopada – uroczyste otwarcie Rynku Staromiejskiego po rewitalizacji (koszt: 17 mln zł). Rozpoczęcie rewitalizacji rynku w 2013 r. poprzedzone zostało przeniesieniem do parku pomnika „Byliśmy-Jesteśmy-Będziemy”. 31 grudnia 2014 r. Koszalin liczył 108 605 mieszkańców.
[divider]2015[/divider]
31 lipca oddano do użytku nowoczesny Park Wodny Koszalin. Aquapark, zlokalizowany przy ul. Rolnej, u podnóża Góry Chełmskiej, jest dużą atrakcją dla turystów, mieszkańców Koszalina i regionu.
[divider]2016[/divider]
3 marca – podpisanie umowy na budowę drogi S6, najważniejszej trasy drogowej Pomorza będącej ogniwem krajowego systemu komunikacyjnego. Połączone zostaną największe miasta Polski Północnej: od Szczecina, poprzez Koszalin, Słupsk, Gdynię do Gdańska. Zakończenie inwestycji planowane jest w 2020 r.
Kalendarium publikujemy dzięki Muzeum w Koszalinie. Jego autorką jest pani Danuta Szewczyk.
